Czym są zagajniki o krótkiej rotacji (ZOKR)
Zagajniki o krótkiej rotacji
Zagajniki o krótkiej rotacji (ZOKR) są uprawą plantacyjną szybkorosnących drzew na terenach rolniczych.
W Niemczech do tego typu upraw zastosowanie znajdują głównie topole i wierzby. Zagajniki o krótkiej rotacji nie mają statusu lasów, tak długo, dopóki do ich okresowej wycinki nie dochodzi w okresie dłuższym niż dwadzieścia lat od zasadzenia. Z tego powodu są one prawnie traktowane, jako uprawa rolna i nie podlegają skomplikowanym regulacją dotyczącym gospodarki leśnej. ZOKR cieszą się rosnącą popularnością w Niemczech. Stanowią ekonomicznie opłacalną i przyjazną dla środowiska alternatywę wobec intensywnej gospodarki rolnej.
Cel podjęcia uprawy zagajników o krótkiej rotacji
Paliwa kopalne same przez się dostępne są w ograniczonym zakresie i w czasach, gdy ceny energii podlegają gwałtownym wzrostom, surowce odnawialne stają się coraz bardziej istotne dla produkcji energii. Celem uprawy zagajników o krótkiej rotacji jest pozyskiwanie drewna, jako odnawialnego surowca możliwego do uzyskania w relatywnie krótkim okresie czasu. Okres ten wynosi od trzech do dziesięciu lat. Uzyskane w ten sposób drewno pochodzące z zagajników o krótkiej rotacji jest następnie przetwarzane głownie do biomasy w postaci pellet i zrębków drzewnych.
Paulownia, jako drzewo stosowane w uprawie zagajników o krótkiej rotacji
Przedmiotem zainteresowania w uprawie zagajników o krótkiej rotacji może być jedynie drzewo szybkorosnące. Najszybciej rosnące drzewa występujące naturalnie w europejskich strefach klimatycznych to topola i wierzba. Są one często uprawiane zarówno w niemieckich, jak i wschodnioeuropejskich plantacjach. Tempo wzrostu paulowni jest znacznie szybsze niż topoli i wierzby. Jej roczny przyrost masy jest nieporównywalnie większy. Paulownia posiada zdolność odrastania od pnia po wycince, dlatego przy jej uprawie nie zachodzi konieczność ponownego sadzenia.
Ekologiczne znaczenie zagajników o krótkiej rotacji
W porównaniu do tradycyjnej uprawy rolniczej, gleba w zagajnikach drzew szybkorosnących jest w znacznie mniejszym stopniu eksploatowana. Z racji, że nie zachodzi potrzeba dokonywania orki terenu, ekosystem gleby może rozwijać się w sposób niezakłócony. Praktycznie nie zachodzi również potrzeba stosowania pestycydów. Uprawa zagajników o krótkiej rotacji zapewnia optymalne środowisko dla znacznie większej liczby gatunków fauny glebowej niż klasyczna uprawa rolnicza.
Zezwolenia administracyjne i status prawny zagajników o krótkiej rotacji
Jedynie w Bawarii i Badeni Wirtembergii zagajniki o krótkiej rotacji wymagają uzyskania administracyjnego zezwolenia. W pozostałych Landach, co do zasady nie istnieje taki wymóg. Plantacje mogą jednakże być przedmiotem innego rodzaju regulacji, jak chociażby regulacji dotyczących ochrony krajobrazu, czy środowiska naturalnego. W tych i podobnych przypadkach może zaistnieć konieczność uzyskania dodatkowych zezwoleń. Jednakże w każdej sytuacji definicja prawna leśnictwa o krótkiej rotacji powinna być wzięta pod uwagę. W większości krajów plantacje paulowni nie mają obecnie statusu prawnego zagajników o krótkiej rotacji. Jest to związane z faktem, że gatunek ten nie jest wyszczególniony, jako naturalnie występujący na danym obszarze. W sensie prawnym uprawa paulowni nie jest rozumiana ani jako zalesianie, ani jako zagajnik o krótkiej rotacji, a jako trwała uprawa o charakterze rolniczym. Fakt ten jest istotny w kontekście uzyskiwania odpowiednich licencji, jak również rolniczych subwencji.
W skrócie
Korzyści płynące z uprawy paulowni, jako drzewa energetycznego
Drewno paulowni jest wykorzystywane do produkcji pellet i zrębków drzewnych. W ich produkcji wykorzystywany jest zarówno pień, jak i gałęzie z liśćmi drzewa. Zrębki i pellety wykorzystywane są zarówno przez małe gospodarstwa domowe, jak i większe zakłady przemysłowe.
Korzyści:
- W produkcji biomasy z paulowni drzewo wykorzystywane jest w całości
- Paulownia może być uprawiana również na glebach gorszej klasy i przyczyniać się do optymalnego ich wykorzystywania
- Plantacje paulowni są zgodne z zasadami ekologii, ponieważ zakładane na terenach rolniczych, często będących uprzednio ekstensywnie wykorzystywanych, zapewniają miejscowej faunie długoterminowe i stabilne otoczenie dla rozwoju
- Plantacje paulowni energetycznej nie wymagają wysokich nakładów na utrzymanie, uprawę, nawożenie, irygację, etc.
- Paulownia po wycince odrasta powtórnie z pnia i nie wymaga ponownego sadzenia